ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ (MC) ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକାରର ସେଲୁଲୋଜ୍ ଇଥର। ସେଲୁଲୋଜ୍ ଇଥର ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାକୃତିକ ସେଲୁଲୋଜ୍ର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରାପ୍ତ ଡେରିଭେଟିଭ୍, ଏବଂ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ହେଉଛି ସେଲୁଲୋଜ୍ର ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିଲ୍ ଅଂଶକୁ ମିଥାଇଲେଟିଂ (ମିଥାଇଲ୍ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ) ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସେଲୁଲୋଜ୍ ଡେରିଭେଟିଭ୍। ତେଣୁ, ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ କେବଳ ଏକ ସେଲୁଲୋଜ୍ ଡେରିଭେଟିଭ୍ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ସାଧାରଣ ସେଲୁଲୋଜ୍ ଇଥର ମଧ୍ୟ।
୧. ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି
ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ସେଲୁଲୋଜ୍ର ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିଲ୍ ଅଂଶକୁ ମିଥାଇଲେଟ୍ କରିବା ପାଇଁ କ୍ଷାରୀୟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏକ ମିଥାଇଲେଟିଂ ଏଜେଣ୍ଟ (ଯେପରିକି ମିଥାଇଲ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ କିମ୍ବା ଡାଇମିଥାଇଲ ସଲଫେଟ୍) ସହିତ ସେଲୁଲୋଜ୍କୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମୁଖ୍ୟତଃ ସେଲୁଲୋଜ୍ର C2, C3 ଏବଂ C6 ସ୍ଥିତିରେ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିଲ୍ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକରେ ଘଟେ ଯାହା ବିଭିନ୍ନ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ସହିତ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ଗଠନ କରେ। ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିମ୍ନଲିଖିତ:
ସେଲୁଲୋଜ୍ (ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ୟୁନିଟ୍ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଏକ ପଲିସାକାରାଇଡ୍) ପ୍ରଥମେ କ୍ଷାରୀୟ ଅବସ୍ଥାରେ ସକ୍ରିୟ ହୁଏ;
ତା'ପରେ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ପାଇବା ପାଇଁ ଏକ ଇଥରିଫିକେସନ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ଏକ ମିଥାଇଲେଟିଂ ଏଜେଣ୍ଟ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଏ।
ଏହି ପଦ୍ଧତି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ମିଥାଇଲେସନର ମାତ୍ରାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ନିଗ୍ଧତା ଏବଂ ଦ୍ରବଣୀୟତା ଗୁଣ ସହିତ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବ।
୨. ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜର ଗୁଣ
ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜର ନିମ୍ନଲିଖିତ ମୁଖ୍ୟ ଗୁଣ ଅଛି:
ଦ୍ରାବଣୀୟତା: ପ୍ରାକୃତିକ ସେଲୁଲୋଜ ପରି ନୁହେଁ, ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ଥଣ୍ଡା ପାଣିରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇପାରେ କିନ୍ତୁ ଗରମ ପାଣିରେ ନୁହେଁ। କାରଣ ମିଥାଇଲ ପ୍ରତିବଦଳ ପ୍ରବେଶ ସେଲୁଲୋଜ ଅଣୁ ମଧ୍ୟରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ବନ୍ଧକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏହାର ସ୍ଫଟିକତା ହ୍ରାସ ପାଏ। ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ପାଣିରେ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଦ୍ରବଣ ଗଠନ କରେ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରାରେ ଜେଲେସନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ, ଅର୍ଥାତ୍, ଗରମ ହେଲେ ଦ୍ରବଣ ଘନ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ହେବା ପରେ ତରଳତା ଫେରି ପାଏ।
ବିଷାକ୍ତତା ନାହିଁ: ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ବିଷାକ୍ତ ନୁହେଁ ଏବଂ ମଣିଷ ପାଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଦ୍ୱାରା ଶୋଷିତ ହୁଏ ନାହିଁ। ତେଣୁ, ଏହାକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ଔଷଧ ମିଶ୍ରଣରେ ଘନ, ଏମଲସିଫାୟର ଏବଂ ସ୍ଥିରକାରୀ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।
ଭିଜୋସିଟି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ: ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜର ଭଲ ଭିଜୋସିଟି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଗୁଣ ଅଛି, ଏବଂ ଏହାର ଦ୍ରବଣ ଭିଜୋସିଟି ଦ୍ରବଣ ସାନ୍ଦ୍ରତା ଏବଂ ଆଣବିକ ଓଜନ ସହିତ ଜଡିତ। ଇଥରିଫିକେସନ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନର ଡିଗ୍ରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି, ବିଭିନ୍ନ ଭିଜୋସିଟି ପରିସର ସହିତ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାପ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ।
୩. ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜର ବ୍ୟବହାର
ଏହାର ଅନନ୍ୟ ଭୌତିକ ଏବଂ ରାସାୟନିକ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ, ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ବହୁ ଶିଳ୍ପରେ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଆସୁଛି।
୩.୧ ଖାଦ୍ୟ ଶିଳ୍ପ
ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ହେଉଛି ଏକ ସାଧାରଣ ଖାଦ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ ଯାହା ବିଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ ଘନକାରୀ, ଏମଲସିଫାୟର ଏବଂ ସ୍ଥିରକାରୀ ଭାବରେ। ଯେହେତୁ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ଗରମ ହେଲେ ଜେଲ୍ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ହେବା ପରେ ତରଳତା ପୁନଃସ୍ଥାପିତ କରିପାରେ, ଏହାକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଖାଦ୍ୟ, ବେକଡ୍ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସୁପ୍ ରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏହା ସହିତ, ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ର କମ୍ କ୍ୟାଲୋରି ପ୍ରକୃତି ଏହାକୁ କିଛି କମ୍ କ୍ୟାଲୋରି ଖାଦ୍ୟ ସୂତ୍ରରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାଦାନ କରିଥାଏ।
୩.୨ ଔଷଧ ଏବଂ ଚିକିତ୍ସା ଶିଳ୍ପ
ଔଷଧ ଶିଳ୍ପରେ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜକୁ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ କରାଯାଏ, ବିଶେଷକରି ଟାବଲେଟ୍ ଉତ୍ପାଦନରେ, ଏକ ସହାୟକ ଏବଂ ବନ୍ଧକ ଭାବରେ। ଏହାର ଭଲ ସାନ୍ଦ୍ରତା ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା ଯୋଗୁଁ, ଏହା ଟାବଲେଟ୍ର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଏବଂ ବିଘଟନ ଗୁଣକୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ। ଏହା ସହିତ, ଶୁଷ୍କ ଆଖିର ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଚକ୍ଷୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜକୁ ଏକ କୃତ୍ରିମ ଲୁହ ଉପାଦାନ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।
୩.୩ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ସାମଗ୍ରୀ ଶିଳ୍ପ
ନିର୍ମାଣ ସାମଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ, ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ସିମେଣ୍ଟ, ଜିପସମ୍, ଆବରଣ ଏବଂ ଆଠାଜକରେ ଘନ, ଜଳ ପ୍ରତିରୋଧକ ଏବଂ ଫିଲ୍ମ ଫର୍ମର ଭାବରେ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏହାର ଭଲ ଜଳ ପ୍ରତିରୋଧକ ଯୋଗୁଁ, ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ନିର୍ମାଣ ସାମଗ୍ରୀର ତରଳତା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତାକୁ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ ଏବଂ ଫାଟ ଏବଂ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଏଡାଇ ପାରିବ।
୩.୪ ପ୍ରସାଧନ ଶିଳ୍ପ
ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ ସାଧାରଣତଃ କସମେଟିକ ଶିଳ୍ପରେ ଏକ ଘନ ଏବଂ ସ୍ଥିରକାରୀ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଯାହା ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଏମଲସନ୍ ଏବଂ ଜେଲ୍ ଗଠନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଏହା ଉତ୍ପାଦର ଅନୁଭବକୁ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ ଏବଂ ମଇଶ୍ଚରାଇଜିଂ ପ୍ରଭାବକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବ। ଏହା ହାଇପୋଲାର୍ଜେନିକ୍ ଏବଂ ମୃଦୁ, ଏବଂ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଚର୍ମ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ।
୪. ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ଇଥର ସହିତ ମିଥାଇଲସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ର ତୁଳନା।
ସେଲୁଲୋଜ୍ ଇଥରଗୁଡ଼ିକ ଏକ ବଡ଼ ପରିବାର। ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ବ୍ୟତୀତ, ଇଥାଇଲ ସେଲୁଲୋଜ୍ (EC), ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିପ୍ରୋପିଲ୍ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ (HPMC), ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିଇଥାଇଲ ସେଲୁଲୋଜ୍ (HEC) ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକାର ମଧ୍ୟ ଅଛି। ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ସେଲୁଲୋଜ୍ ଅଣୁରେ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିସ୍ଥାପନର ପ୍ରକାର ଏବଂ ଡିଗ୍ରୀରେ ରହିଛି, ଯାହା ସେମାନଙ୍କର ଦ୍ରବଣୀୟତା, ସାନ୍ଦ୍ରତା ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ।
ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ବନାମ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିପ୍ରୋପିଲ୍ ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ (HPMC): HPMC ହେଉଛି ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ର ଏକ ଉନ୍ନତ ସଂସ୍କରଣ। ମିଥାଇଲ ସବଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଏଣ୍ଟ ବ୍ୟତୀତ, ହାଇଡ୍ରୋକ୍ସିପ୍ରୋପିଲ୍ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଏ, ଯାହା HPMCର ଦ୍ରବଣୀୟତାକୁ ଅଧିକ ବିବିଧ କରିଥାଏ। HPMCକୁ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ତାପମାତ୍ରା ପରିସରରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଯାଇପାରିବ, ଏବଂ ଏହାର ତାପଜ ଜେଲେସନ୍ ତାପମାତ୍ରା ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ। ତେଣୁ, ନିର୍ମାଣ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ଔଷଧ ଶିଳ୍ପରେ, HPMC ର ପ୍ରୟୋଗର ଏକ ବିସ୍ତୃତ ପରିସର ଅଛି।
ମିଥାଇଲସେଲୁଲୋଜ୍ ବନାମ ଇଥାଇଲ ସେଲୁଲୋଜ୍ (EC): ଇଥାଇଲ ସେଲୁଲୋଜ୍ ପାଣିରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ, କିନ୍ତୁ ଜୈବ ଦ୍ରାବକରେ ଦ୍ରବଣୀୟ। ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ଆବରଣ ଏବଂ ଔଷଧ ପାଇଁ ନିରନ୍ତର-ମୁକ୍ତ ଝିଲ୍ଲୀ ସାମଗ୍ରୀରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ମିଥାଇଲ ସେଲୁଲୋଜ୍ ଥଣ୍ଡା ପାଣିରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ ଘନ ଏବଂ ଜଳ ଧରି ରଖିବା ଏଜେଣ୍ଟ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ର ଇଥାଇଲ ସେଲୁଲୋଜ୍ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ।
5. ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ଇଥରର ବିକାଶ ଧାରା
ସ୍ଥାୟୀ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସବୁଜ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଚାହିଦା ସହିତ, ମିଥାଇଲ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ସମେତ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ଇଥର ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ଧୀରେ ଧୀରେ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ସାମଗ୍ରୀର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାଦାନ ହୋଇପଡୁଛି। ଏହା ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦ ତନ୍ତୁରୁ ପ୍ରାପ୍ତ, ନବୀକରଣୀୟ, ଏବଂ ପରିବେଶରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇପାରେ। ଭବିଷ୍ୟତରେ, ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ଇଥରର ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଆହୁରି ବିସ୍ତାର କରାଯାଇପାରେ, ଯେପରିକି ନୂତନ ଶକ୍ତି, ସବୁଜ କୋଠା ଏବଂ ଜୈବ ଔଷଧ।
ଏକ ପ୍ରକାର ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ଇଥର ଭାବରେ, ମିଥାଇଲ୍ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ଏହାର ଅନନ୍ୟ ଭୌତିକ ଏବଂ ରାସାୟନିକ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ଶିଳ୍ପରେ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏଥିରେ କେବଳ ଭଲ ଦ୍ରବଣୀୟତା, ବିଷାକ୍ତତା ନାହିଁ ଏବଂ ଭଲ ସାନ୍ଦ୍ରତା ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା ନାହିଁ, ବରଂ ଖାଦ୍ୟ, ଔଷଧ, ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ପ୍ରସାଧନ ସାମଗ୍ରୀରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ। ଭବିଷ୍ୟତରେ, ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ସାମଗ୍ରୀର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ସହିତ, ମିଥାଇଲ୍ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ର ପ୍ରୟୋଗ ସମ୍ଭାବନା ବ୍ୟାପକ ହେବ।
ପୋଷ୍ଟ ସମୟ: ଅକ୍ଟୋବର-୨୩-୨୦୨୪